Os xornais andan a voltas coa historia do ladrón da Biblioteca Nacional. Pero eu xa perdín o interese por ela, que nunca estivo relacionado coas consecuencias políticas do episodio, senón coa personalidade do ladrón. As primeiras noticias falaban da desaparición dun conxunto de valiosas láminas con ilustracións cartográficas que foran subtraídas dunha sala accesible só ós investigadores. Daquela cabía preguntarse quen era aquel douto ladrón e que irrefreable e escuro ímpeto levouno a cometer o roubo. Podíase sospeitar dun ávido bibliófilo que era quen de enfrontar os riscos da tarefa con tal de saciar un incontrolado impulso de posesión duns documentos polos que acaso viña devecendo dende moito tempo atrás e que debían de ter para el un valor e un significado sobranceiros. Quizais deseñara coidadosamente o seu plan ou se cadra fora nunha arroutada cando levou a cabo o espolio, aproveitando unha ocasión propicia e inesperada. Fantasiamos co momento en que saíu da biblioteca sabéndose dono do prezado ben e xogamos a imaxinar a ansiedade que tería que dominar antes de poder gozar en soidade del.
De seguida fomos informados de que para apoderarse do seu botín tivo que mutilar dez libros antigos, entre eles unha edición da Cosmographia de Ptolomeo. E este dato comezou a desmontar as nosas fantasías, coas que casaba mal un impenitente bibliófilo capaz de danar o obxecto da súa paixón. A nosa inxenuidade perdeu xa toda coartada ó destaparse que o móbil do roubo era económico e que, de feito, algúns dos mapamundis foron axiña vendidos en Sidney e Nova York. Foi deste xeito como o extraordinario caso do ladrón da Biblioteca Nacional, convertido en tal por unha desordenada bibliofilia, veu a ser a vulgar historia dun caco ilustrado, pero caco, no fin de contas.
Quedaba así desactivada calquera posibilidade de certa simpatía polo ladrón, como a que inspirou a Unamuno Bartolomé José Gallardo, aínda hoxe recordado, amais de pola súa relevancia como liberal exaltado na primeira metade do século XIX e como escritor de talento satírico vertido en panfletos e papeis periódicos, pola súa desmedida “afección” ós libros alleos. “¿Ajenos?”, puxo en dúbida Unamuno, “más bien de libros mostrencos, de libros sin verdadero dueño, de libros que andaban perdidos por archivos y bibliotecas. Y así como creemos que el violín debe ser del que mejor lo sepa tocar, algo parecido creemos respecto del libro. Son los bibliopiratas los que impiden que ciertos libros se pierdan”. Para Unamuno, este traballo salvador era o que redimía a Gallardo dos seus pecados como destro espoliador de bibliotecas públicas e privadas. Agora ben, como no pecado adoita ir a penitencia, non está escrito o que debeu de sufrir cando o 13 de xuño de 1823, fuxindo do avance das tropas da Santa Alianza, perdeu os seus manuscritos e mailos tesouros bibliográficos reunidos empregando mil enxeñosas mañas. Tampouco está escrito, nin explicado, como o personaxe, precedido sempre pola súa fama de “caco, cuco, faquín y bibliopirata”, como lle chamou Estébanez Calderón, chegou a ser nomeado bibliotecario das Cortes de Cádiz, cargo que volveu a ocupar intermitentemente coincidindo con distintos momentos de goberno liberal. Era como darlle as chaves do ceo ó mesmo demo.
Dende aquel día de San Antón en que tivo que chorar a perda da súa biblioteca, tentou refacela. De calquera libro ou manuscrito raro que atopaba, el aseguraba que tiña pertencido á súa biblioteca, co que agrandaba a súa lenda ou simplemente xustificaba novos furtos. A morte sorprendeuno en 1852 na viaxe de regreso de Valencia, a onde se trasladara coa intención de mercar unha biblioteca. Segundo Menéndez Pelayo, Gallardo morreu “impíamente, como había vivido”. Non sabemos se don Marcelino se refería ó acérrimo anticlericalismo deste heterodoxo ou se quizais lle constaba ó documentado polígrafo que Gallardo non logrou facerse coa colección de libros, pero que aproveitou a ocasión para, fiel á súa reputación ata o derradeiro momento, arramplar con algún cobizado volume. Si sabemos que os materiais reunidos durante unha vida dedicada ó ladroízo serviron para a publicación, en 1863, dun Ensayo de una biblioteca española de libros raros y curiosos, recoñecido como un fito da historiografía literaria e cultural.
Quen non gusta dos contos de piratas? Será por iso que a historia garda memoria deste cuco de Gallardo, mentres relega a unha gris posición a outro bibliotecario das Cortes, Ortiz de Burgos, que desempeñou o cargo nos días da II República e que aparece evocado nas memorias de Emilio González López como un home de paz en guerra con aqueles que esquecían devolver os libros que tomaban prestados. Por motivos políticos –era un home de ideas conservadoras- e polo celo posto no seu traballo –o que amolaba a máis dun lector-, no inicio da guerra civil foi perseguido por unha comisión depuradora, creada no Congreso, que pretendía afastalo do seu posto. González López lembrou que a súa intervención foi decisiva para evitalo, o que era tanto como salvar a Ortiz de Burgos das patrullas que andaban á procura dos inimigos da causa republicana e, de paso, algúns libros da institución das gadoupas dos piratas que a frecuentaban. A González López doeríalle saber que non se salvaron as coleccións de Pravda e Izvestia dos anos trinta. Cóntame a cronista parlamentaria María Antonia López Cano que a biblioteca do Congreso non garda hoxe aqueles xornais soviéticos ós que se tiña subscrito por indicación do deputado coruñés, quen os empregaba para estudar ruso, lingua que chegou a dominar ata o punto de facer algunha tradución. Descoñecemos se aqueles periódicos foron obxecto da rapina dalgún descendente de Gallardo, dunha purga franquista ou se pasaron a engrosar os fondos da hemeroteca doutra entidade.
Falta o desenlace da historia do ladrón da Biblioteca Nacional. Temos o crime, aínda non o criminal –en liberdade, cando escribo- e xa se está a falar do castigo. Polo de agora, en Arxentina só está imputado por un delito menor de venta de bens alleos que non o levaría ó cárcere. En calquera caso, esta sería mil veces preferible á condena decretada por unha inscrición na biblioteca dun mosteiro barcelonés: “Para aquel que roba, o pide prestado un libro y a su dueño no lo devuelve, que se le mude en sierpe en la mano y lo desgarre. Que quede paralizado y condenados todos sus miembros. Que desfallezca de dolor, suplicando a gritos misericordia, y que nada alivie sus sufrimientos hasta que perezca. Que los gusanos de los libros le roan las entrañas como lo hace el remordimiento que nunca cesa. Y que cuando, finalmente, descienda al castigo eterno, que las llamas del infierno lo consuman para siempre”. Maldición arrepiante que podería adoptar a Biblioteca Nacional para tentar protexer o seu patrimonio, aínda que sospeito que tería escasa forza amedrentadora e disuasoria tanto para bibliopiratas da liñaxe do erudito Gallardo, coma para biblioclastas da estirpe do ladrón dos mapamundis de Ptolomeo. Uns e outros non son supersticiosos. Ou si, pero cadansúas supersticións son ben distintas ás invocadas por aquela espantosa imprecación contra os cucos cacos.
Lecer, Galicia Hoxe, 28 de outubro de 2007.
De seguida fomos informados de que para apoderarse do seu botín tivo que mutilar dez libros antigos, entre eles unha edición da Cosmographia de Ptolomeo. E este dato comezou a desmontar as nosas fantasías, coas que casaba mal un impenitente bibliófilo capaz de danar o obxecto da súa paixón. A nosa inxenuidade perdeu xa toda coartada ó destaparse que o móbil do roubo era económico e que, de feito, algúns dos mapamundis foron axiña vendidos en Sidney e Nova York. Foi deste xeito como o extraordinario caso do ladrón da Biblioteca Nacional, convertido en tal por unha desordenada bibliofilia, veu a ser a vulgar historia dun caco ilustrado, pero caco, no fin de contas.Quedaba así desactivada calquera posibilidade de certa simpatía polo ladrón, como a que inspirou a Unamuno Bartolomé José Gallardo, aínda hoxe recordado, amais de pola súa relevancia como liberal exaltado na primeira metade do século XIX e como escritor de talento satírico vertido en panfletos e papeis periódicos, pola súa desmedida “afección” ós libros alleos. “¿Ajenos?”, puxo en dúbida Unamuno, “más bien de libros mostrencos, de libros sin verdadero dueño, de libros que andaban perdidos por archivos y bibliotecas. Y así como creemos que el violín debe ser del que mejor lo sepa tocar, algo parecido creemos respecto del libro. Son los bibliopiratas los que impiden que ciertos libros se pierdan”. Para Unamuno, este traballo salvador era o que redimía a Gallardo dos seus pecados como destro espoliador de bibliotecas públicas e privadas. Agora ben, como no pecado adoita ir a penitencia, non está escrito o que debeu de sufrir cando o 13 de xuño de 1823, fuxindo do avance das tropas da Santa Alianza, perdeu os seus manuscritos e mailos tesouros bibliográficos reunidos empregando mil enxeñosas mañas. Tampouco está escrito, nin explicado, como o personaxe, precedido sempre pola súa fama de “caco, cuco, faquín y bibliopirata”, como lle chamou Estébanez Calderón, chegou a ser nomeado bibliotecario das Cortes de Cádiz, cargo que volveu a ocupar intermitentemente coincidindo con distintos momentos de goberno liberal. Era como darlle as chaves do ceo ó mesmo demo.
Dende aquel día de San Antón en que tivo que chorar a perda da súa biblioteca, tentou refacela. De calquera libro ou manuscrito raro que atopaba, el aseguraba que tiña pertencido á súa biblioteca, co que agrandaba a súa lenda ou simplemente xustificaba novos furtos. A morte sorprendeuno en 1852 na viaxe de regreso de Valencia, a onde se trasladara coa intención de mercar unha biblioteca. Segundo Menéndez Pelayo, Gallardo morreu “impíamente, como había vivido”. Non sabemos se don Marcelino se refería ó acérrimo anticlericalismo deste heterodoxo ou se quizais lle constaba ó documentado polígrafo que Gallardo non logrou facerse coa colección de libros, pero que aproveitou a ocasión para, fiel á súa reputación ata o derradeiro momento, arramplar con algún cobizado volume. Si sabemos que os materiais reunidos durante unha vida dedicada ó ladroízo serviron para a publicación, en 1863, dun Ensayo de una biblioteca española de libros raros y curiosos, recoñecido como un fito da historiografía literaria e cultural.
Quen non gusta dos contos de piratas? Será por iso que a historia garda memoria deste cuco de Gallardo, mentres relega a unha gris posición a outro bibliotecario das Cortes, Ortiz de Burgos, que desempeñou o cargo nos días da II República e que aparece evocado nas memorias de Emilio González López como un home de paz en guerra con aqueles que esquecían devolver os libros que tomaban prestados. Por motivos políticos –era un home de ideas conservadoras- e polo celo posto no seu traballo –o que amolaba a máis dun lector-, no inicio da guerra civil foi perseguido por unha comisión depuradora, creada no Congreso, que pretendía afastalo do seu posto. González López lembrou que a súa intervención foi decisiva para evitalo, o que era tanto como salvar a Ortiz de Burgos das patrullas que andaban á procura dos inimigos da causa republicana e, de paso, algúns libros da institución das gadoupas dos piratas que a frecuentaban. A González López doeríalle saber que non se salvaron as coleccións de Pravda e Izvestia dos anos trinta. Cóntame a cronista parlamentaria María Antonia López Cano que a biblioteca do Congreso non garda hoxe aqueles xornais soviéticos ós que se tiña subscrito por indicación do deputado coruñés, quen os empregaba para estudar ruso, lingua que chegou a dominar ata o punto de facer algunha tradución. Descoñecemos se aqueles periódicos foron obxecto da rapina dalgún descendente de Gallardo, dunha purga franquista ou se pasaron a engrosar os fondos da hemeroteca doutra entidade.
Falta o desenlace da historia do ladrón da Biblioteca Nacional. Temos o crime, aínda non o criminal –en liberdade, cando escribo- e xa se está a falar do castigo. Polo de agora, en Arxentina só está imputado por un delito menor de venta de bens alleos que non o levaría ó cárcere. En calquera caso, esta sería mil veces preferible á condena decretada por unha inscrición na biblioteca dun mosteiro barcelonés: “Para aquel que roba, o pide prestado un libro y a su dueño no lo devuelve, que se le mude en sierpe en la mano y lo desgarre. Que quede paralizado y condenados todos sus miembros. Que desfallezca de dolor, suplicando a gritos misericordia, y que nada alivie sus sufrimientos hasta que perezca. Que los gusanos de los libros le roan las entrañas como lo hace el remordimiento que nunca cesa. Y que cuando, finalmente, descienda al castigo eterno, que las llamas del infierno lo consuman para siempre”. Maldición arrepiante que podería adoptar a Biblioteca Nacional para tentar protexer o seu patrimonio, aínda que sospeito que tería escasa forza amedrentadora e disuasoria tanto para bibliopiratas da liñaxe do erudito Gallardo, coma para biblioclastas da estirpe do ladrón dos mapamundis de Ptolomeo. Uns e outros non son supersticiosos. Ou si, pero cadansúas supersticións son ben distintas ás invocadas por aquela espantosa imprecación contra os cucos cacos.
Lecer, Galicia Hoxe, 28 de outubro de 2007.
0 comentarios:
Publicar un comentario