Solicítolle ó lector que dirixa a súa atención, se é que aínda non o fixo, á fotografía que acompaña este texto. A aeronave que semella pendurada no aire é o autoxiro de Juan de la Cierva sobre a cidade de Madrid en 1934. Hoxe apreciamos o vello e fermoso deseño do aparello voador. Albiscamos a cidade, non de tan lonxe como para que quede reducida a un esquema xeométrico, porque as liñas debuxadas abaixo aínda non son unha abstracción, senón rúas nas que non resulta difícil sospeitar a trasfega da vida; e non de tan preto como para que poidamos identificar todos os edificios que a rentes do chan non serían rañaceos, pero si algúns dos máis altos dunha capital que se estaba construíndo. Vemos a imaxe, pero quizais hoxe non chegamos a comprender ben o seu significado. Completamos tantas paisaxes aéreas que non é doado recompor a fascinación que unha mirada virxe debeu sentir pola nova perspectiva, pola vista do paxaro, só posible nos soños antes do agasallo feito pola aviación. Hoxe, cando os avións son unicamente un medio de transporte e nós, os seus pasaxeiros habituais, só preocupados pola puntualidade e por non ver extraviada a nosa equipaxe, temos que facer un arduo exercicio de imaxinación para tentar recrear a mestura de paixón, risco, aventura e modernidade que envolvía os pioneiros aeronautas que, cando baixaban do ceo e aterraban, eran sagrados durante uns intres, como dixo deles Corpus Barga.
A imaxe comentada resulta tan atraente que se pode esquecer que podemos vela grazas a que alguén, tamén suspendido no ceo noutra máquina voadora, desafiando a inestabilidade provocada polas vibracións do motor e sen parapeto que sirva de acubillo ante o vento zoando, descolgou medio corpo sobre as alturas recentemente conquistadas para premer o disparador da súa cámara. Aquel home era Luis Ramón Marín, tamén un pioneiro. En 1913, só tres anos despois do primeiro voo en España, xa tomara as súas primeiras fotografías dende o aire. A partir daquela, Marín fixo súa a paixón pola aviación, emblema do novo século e dunha xeración que quería vivir aceleradamente, libre e desenfreada. Nese sentido, a imaxe reproducida nesta páxina reflicte moito máis que a sedución do seu autor pola aeronáutica, é, antes que nada, unha metáfora do entusiasmo vital da propia biografía de Marín, envorcada na reportaxe gráfica.
Luis Ramón Marín foi un daqueles fotógrafos –como Alfonso, Campúa, Díaz Casariego, Claret ou Gaspar– que saíron dos seus estudos para inventar o fotoxornalismo. Só en catro anos, os abranguidos entre 1922 e 1926, período no foi o fotógrafo titular de Informaciones, publicou catro mil fotos. Case non houbo diario ou revista gráfica do seu tempo que non contara coa súa colaboración, xa fora intensiva ou esporadicamente. Agochada nas hemerotecas estaba a memoria do traballo de quen, no entanto, era case un anónimo para a historia do xornalismo e da fotografía. Así foi ata o de agora, cando unha exposición na Fundación Telefónica de Madrid non só amosa unha selección de duascentas cincuenta fotografías de Marín, datadas entre 1908 e 1940, senón que celebra a recuperación do arquivo ó que pertencen, composto por preto de 18.000 negativos.
Dende os mesmos comezos da súa traxectoria, Marín deu probas da súa vontade –rara, entre os seus compañeiros de profesión naquelas datas– de facer un arquivo. As minuciosas anotacións en cada un dos negativos, identificando personaxes, situacións e fixando datas así o revelan, igual que o feito de que chegara a redactar unhas instrucións para a futura manipulación da súa colección de imaxes. Dende a súa morte en 1944 e durante máis de sesenta anos, ese arquivo foi conservado pola súa esposa e, máis tarde, pola súa filla, Lucía Ramón, quen atopou na Fundación Pablo Iglesias unha institución comprometida coa restauración e custodia de tan valioso patrimonio. Os comisarios da exposición, Rafael Levenfeld e Valentín Vallhonrat, calculan que este arquivo só garda a metade da obra de Marín. Non están os negativos daquelas fotografías que ilustraron as páxinas de xornais e revistas, non polo desleixo do seu autor, senón polas imposicións ineludibles do proceso de impresión gráfica naquela época. Isto podería facer pensar que as imaxes conservadas teñen un interese relativo, posto que son as desbotadas pola prensa. Nada máis lonxe da realidade. Moitas das placas amosan intereses persoais de Marín, non sempre coincidentes coas preferencias do mercado xornalístico ó que abastecía, e que hoxe sabemos apreciar. Ademais, ás veces, algúns dos descartes son distintas tomas dun mesmo acontecemento, moito máis interesantes que a fotografía que acadou a gloria da publicación, porque desafían os aceptables modelos de representación ditados polas convencións periodísticas vixentes.
Marín capta a través do obxectivo da súa cámara aquelas manifestacións das novidades da contemporaneidade que eran tan do seu gusto, como a aviación ou as carreiras de motocicletas; documenta a extensión das liñas telefónicas avanzando como heraldos da modernidade nunha paisaxe rural; amosa estampas dos centros históricos das cidades e tamén dos seus ensanches e novas urbanizacións; fixa a súa atención en deportes elegantes e elitistas como o esquí, o golf, o tenis ou a náutica, e noutros máis populares ou democráticos como o boxeo; retrata a familia de Alfonso XIII e a aristocracia máis pretenciosamente requintada nos seus veraneos en Santander e Donostia; déixase seducir polas mozas que concorren a concursos de beleza ou polas mulleres da farándula; retrata a un bohemio como Alejandro Sawa e a intelectuais profesionais nos espazos de socialización que lles eran propios, o faladoiro no café ou o banquete; fotografa o cortexo fúnebre de Pablo Iglesias e o asasino de Canalejas despois do seu suicidio; igual aparece no seu arquivo a imaxe dun grupo de ministros que a dun fato de homes atentos á saída do premio gordo da lotería de Nadal; hai sitio para un acto oficial e para a xolda dunhas comparsas do Entroido, para Azaña ou Lerroux nun mitin e para as manifestacións populares de ledicia tras a proclamación da II República en abril de 1931 en Madrid ou para o estoupido de ira anticlerical dun mes despois.
Refugo o tópico que esixiría afirmar que o arquivo agora recuperado é un retallo da nosa historia, porque os retratados por Marín semellan contaxiados da súa enerxía vigorosa e neles non vemos pantasmas resucitadas do pasado, senón persoas que conservan o seu alento vital. Por outra parte, estou case que tentada a dicir que as fotos de Marín poderían acompañar as maxistrais crónicas de Corpus Barga sobre o "muíño voador" de Juan de la Cierva ou sobre aquela viaxe que fixo en biplano de París a Madrid no 1919, as información políticas de Chaves Nogales ou, poño por caso, os artigos asinados por Fernández Flórez ou Camba sobre o veraneo monárquico, de non ser porque hoxe, liberadas dos textos que ilustraron no seu día ou que poderían ter ilustrado, constitúen en si mesmas unha gran reportaxe sobre a vida política, social e cultural de máis de tres décadas.
Non sabemos se Marín era un escéptico, como Corpus Barga, quen non cría que a humanidade quedara dispensada da súa natureza esencialmente desprezable por inventar algunhas marabillosas máquinas que, como os avións, decretaban a abolición do espazo e do tempo. Non sabemos se, pola contra, Marín foi da estirpe de Stefan Zweig, abatido sen remedio ante a demostración incontestable de que o home empregou os mesmos recursos que lle deran poder sobre os elementos para exterminarse a si mesmo en dúas guerras mundiais. O único que sabemos é que a derradeira serie importante de fotos que fixo Luis Ramón Marín evidencia a destrución de Madrid durante a Guerra Civil. Non hai nelas epopea, nin heroes.
A imaxe comentada resulta tan atraente que se pode esquecer que podemos vela grazas a que alguén, tamén suspendido no ceo noutra máquina voadora, desafiando a inestabilidade provocada polas vibracións do motor e sen parapeto que sirva de acubillo ante o vento zoando, descolgou medio corpo sobre as alturas recentemente conquistadas para premer o disparador da súa cámara. Aquel home era Luis Ramón Marín, tamén un pioneiro. En 1913, só tres anos despois do primeiro voo en España, xa tomara as súas primeiras fotografías dende o aire. A partir daquela, Marín fixo súa a paixón pola aviación, emblema do novo século e dunha xeración que quería vivir aceleradamente, libre e desenfreada. Nese sentido, a imaxe reproducida nesta páxina reflicte moito máis que a sedución do seu autor pola aeronáutica, é, antes que nada, unha metáfora do entusiasmo vital da propia biografía de Marín, envorcada na reportaxe gráfica.
Luis Ramón Marín foi un daqueles fotógrafos –como Alfonso, Campúa, Díaz Casariego, Claret ou Gaspar– que saíron dos seus estudos para inventar o fotoxornalismo. Só en catro anos, os abranguidos entre 1922 e 1926, período no foi o fotógrafo titular de Informaciones, publicou catro mil fotos. Case non houbo diario ou revista gráfica do seu tempo que non contara coa súa colaboración, xa fora intensiva ou esporadicamente. Agochada nas hemerotecas estaba a memoria do traballo de quen, no entanto, era case un anónimo para a historia do xornalismo e da fotografía. Así foi ata o de agora, cando unha exposición na Fundación Telefónica de Madrid non só amosa unha selección de duascentas cincuenta fotografías de Marín, datadas entre 1908 e 1940, senón que celebra a recuperación do arquivo ó que pertencen, composto por preto de 18.000 negativos.
Dende os mesmos comezos da súa traxectoria, Marín deu probas da súa vontade –rara, entre os seus compañeiros de profesión naquelas datas– de facer un arquivo. As minuciosas anotacións en cada un dos negativos, identificando personaxes, situacións e fixando datas así o revelan, igual que o feito de que chegara a redactar unhas instrucións para a futura manipulación da súa colección de imaxes. Dende a súa morte en 1944 e durante máis de sesenta anos, ese arquivo foi conservado pola súa esposa e, máis tarde, pola súa filla, Lucía Ramón, quen atopou na Fundación Pablo Iglesias unha institución comprometida coa restauración e custodia de tan valioso patrimonio. Os comisarios da exposición, Rafael Levenfeld e Valentín Vallhonrat, calculan que este arquivo só garda a metade da obra de Marín. Non están os negativos daquelas fotografías que ilustraron as páxinas de xornais e revistas, non polo desleixo do seu autor, senón polas imposicións ineludibles do proceso de impresión gráfica naquela época. Isto podería facer pensar que as imaxes conservadas teñen un interese relativo, posto que son as desbotadas pola prensa. Nada máis lonxe da realidade. Moitas das placas amosan intereses persoais de Marín, non sempre coincidentes coas preferencias do mercado xornalístico ó que abastecía, e que hoxe sabemos apreciar. Ademais, ás veces, algúns dos descartes son distintas tomas dun mesmo acontecemento, moito máis interesantes que a fotografía que acadou a gloria da publicación, porque desafían os aceptables modelos de representación ditados polas convencións periodísticas vixentes.
Marín capta a través do obxectivo da súa cámara aquelas manifestacións das novidades da contemporaneidade que eran tan do seu gusto, como a aviación ou as carreiras de motocicletas; documenta a extensión das liñas telefónicas avanzando como heraldos da modernidade nunha paisaxe rural; amosa estampas dos centros históricos das cidades e tamén dos seus ensanches e novas urbanizacións; fixa a súa atención en deportes elegantes e elitistas como o esquí, o golf, o tenis ou a náutica, e noutros máis populares ou democráticos como o boxeo; retrata a familia de Alfonso XIII e a aristocracia máis pretenciosamente requintada nos seus veraneos en Santander e Donostia; déixase seducir polas mozas que concorren a concursos de beleza ou polas mulleres da farándula; retrata a un bohemio como Alejandro Sawa e a intelectuais profesionais nos espazos de socialización que lles eran propios, o faladoiro no café ou o banquete; fotografa o cortexo fúnebre de Pablo Iglesias e o asasino de Canalejas despois do seu suicidio; igual aparece no seu arquivo a imaxe dun grupo de ministros que a dun fato de homes atentos á saída do premio gordo da lotería de Nadal; hai sitio para un acto oficial e para a xolda dunhas comparsas do Entroido, para Azaña ou Lerroux nun mitin e para as manifestacións populares de ledicia tras a proclamación da II República en abril de 1931 en Madrid ou para o estoupido de ira anticlerical dun mes despois.
Refugo o tópico que esixiría afirmar que o arquivo agora recuperado é un retallo da nosa historia, porque os retratados por Marín semellan contaxiados da súa enerxía vigorosa e neles non vemos pantasmas resucitadas do pasado, senón persoas que conservan o seu alento vital. Por outra parte, estou case que tentada a dicir que as fotos de Marín poderían acompañar as maxistrais crónicas de Corpus Barga sobre o "muíño voador" de Juan de la Cierva ou sobre aquela viaxe que fixo en biplano de París a Madrid no 1919, as información políticas de Chaves Nogales ou, poño por caso, os artigos asinados por Fernández Flórez ou Camba sobre o veraneo monárquico, de non ser porque hoxe, liberadas dos textos que ilustraron no seu día ou que poderían ter ilustrado, constitúen en si mesmas unha gran reportaxe sobre a vida política, social e cultural de máis de tres décadas.
Non sabemos se Marín era un escéptico, como Corpus Barga, quen non cría que a humanidade quedara dispensada da súa natureza esencialmente desprezable por inventar algunhas marabillosas máquinas que, como os avións, decretaban a abolición do espazo e do tempo. Non sabemos se, pola contra, Marín foi da estirpe de Stefan Zweig, abatido sen remedio ante a demostración incontestable de que o home empregou os mesmos recursos que lle deran poder sobre os elementos para exterminarse a si mesmo en dúas guerras mundiais. O único que sabemos é que a derradeira serie importante de fotos que fixo Luis Ramón Marín evidencia a destrución de Madrid durante a Guerra Civil. Non hai nelas epopea, nin heroes.
Fotografía: El autogiro La Cierva sobre Madrid, 1934.
© Marín.Fundación Pablo Iglesias.
Lecer, Galicia Hoxe, 9 de decembro de 2007.
0 comentarios:
Publicar un comentario